Trong bối cảnh nền kinh tế Mỹ cạnh tranh toàn cầu, xu hướng tự động hóa và sự thay đổi chính sách dưới thời các chính quyền mới, chương trình H-1B cũng đang trải qua cuộc tái định hình sâu sắc. Nếu trước đây, yếu tố “may mắn” trong vòng xổ số ngẫu nhiên từng quyết định tương lai của hàng chục nghìn sinh viên, thì nay, chính phủ Mỹ đang hướng đến mô hình “chọn lọc theo giá trị và năng lực thực chất”.
Và đó chính là bối cảnh dẫn đến quy định mới của Bộ An ninh Nội địa (DHS) — một thay đổi mang tính bước ngoặt, không chỉ ảnh hưởng đến doanh nghiệp Mỹ, mà còn tác động mạnh mẽ đến giới du học sinh có kế hoạch phát triển sự nghiệp và tương lai tại Hoa Kỳ. Hãy cùng Citizen Pathway tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây nhé.
Bối cảnh chính sách mới: Khi H-1B bước vào thời kỳ “lọc kỹ năng”
Ngày 24/9/2025, Bộ An ninh Nội địa Hoa Kỳ (DHS) công bố đề xuất quy định mới thay đổi căn bản cách thức lựa chọn hồ sơ H-1B – loại visa làm việc phổ biến nhất dành cho sinh viên quốc tế sau tốt nghiệp. Nếu trước đây, quá trình lựa chọn mang tính xổ số ngẫu nhiên, thì sắp tới, hệ thống sẽ chuyển sang “xổ số theo trọng số lương” (wage-weighted lottery). Cụ thể, thay vì mỗi hồ sơ có cơ hội như nhau, xác suất trúng visa sẽ tăng theo mức lương được trả, được chia làm 4 cấp độ theo khung chuẩn DOL Prevailing Wage Levels (Level I – IV).
Ứng viên ở Level IV – tương ứng với vị trí có trình độ cao, lương cao – có cơ hội được chọn gấp 4 lần so với Level I (entry-level). Tư duy chính sách này phản ánh một mục tiêu rõ ràng: “Đưa H-1B trở lại ‘đúng bản chất’ – thu hút nhân tài trình độ cao, có đóng góp kinh tế, thay vì trở thành kênh duy trì việc làm cho lao động phổ thông.”
Ảnh hưởng trực tiếp đến du học sinh sau tốt nghiệp
Sinh viên OPT/STEM OPT sẽ gặp khó khăn hơn
Phần lớn du học sinh tốt nghiệp tại Mỹ chuyển sang H-1B thông qua chương trình OPT hoặc STEM OPT Extension. Tuy nhiên, các vị trí mà sinh viên mới ra trường đảm nhận thường thuộc Level I — tức vị trí khởi đầu, mức lương thấp hơn so với mặt bằng lao động có kinh nghiệm. Khi chính sách mới có hiệu lực, cơ hội được chọn trong lottery của họ sẽ giảm đáng kể.
Tác động đến chuỗi lộ trình “OPT → H-1B → Thẻ xanh”
Đây vốn là “lộ trình vàng” mà phần lớn sinh viên quốc tế theo đuổi. Nếu không trúng H-1B trong 1–2 năm OPT, sinh viên buộc phải rời Mỹ hoặc tìm cách duy trì tình trạng hợp pháp khác và điều đó làm gián đoạn toàn bộ kế hoạch định cư dài hạn khi không chuẩn bị các kế hoạch dự phòng khác.
Doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME) gặp khó trong bảo lãnh
Các tập đoàn lớn tại Silicon Valley có khả năng trả mức lương đạt Level III–IV, trong khi các doanh nghiệp vừa – nơi sinh viên thường bắt đầu sự nghiệp – lại khó cạnh tranh. Điều này vô tình tạo ra sự lệch pha nhân tài, khiến sinh viên quốc tế khó được tiếp cận thị trường việc làm cân bằng.
Khuyến nghị từ chuyên gia cho lộ trình làm việc và sinh sống bền vững
Trong hai thập kỷ hành nghề tư vấn di trú, tôi từng chứng kiến chu kỳ biến động chính sách H-1B – mỗi khi Mỹ thay đổi chính quyền, luật lệ lại được siết chặt hơn. Chính vì vậy, H-1B chưa bao giờ là con đường duy nhất để ở lại và phát triển lâu dài tại Hoa Kỳ. Dưới đây là các lựa chọn thay thế mà chuyên gia khuyến nghị sinh viên nên cân nhắc:
Dùng Cap-Exempt H-1B – H-1B “ngoại lệ giới hạn”
Nếu bạn làm việc tại trường đại học, viện nghiên cứu, bệnh viện hoặc tổ chức phi lợi nhuận liên kết với cơ sở giáo dục, bạn được miễn hạn ngạch (cap-exempt).
Điều này nghĩa là:
- Không phải qua xổ số;
- Có thể nộp hồ sơ bất kỳ thời điểm nào trong năm;
- Tỷ lệ được duyệt cao và ổn định hơn.
Lưu ý rằng: Lựa chọn này sẽ phù hợp cho sinh viên sau đại học, nghiên cứu sinh, hoặc nhân sự làm việc tại môi trường học thuật.
E-2 hoặc EB-5
Với những cá nhân hoặc gia đình có tiềm lực tài chính, hai chương trình E-2 Investor Visa (đầu tư theo hiệp ước) và EB-5 Immigrant Investor Program (đầu tư định cư) giúp vừa làm việc, vừa đảm bảo tình trạng lâu dài. EB-5 hiện vẫn là chương trình đầu tư lấy thẻ xanh trực tiếp cho cả gia đình, nếu chọn dự án an toàn và minh bạch.
L-1 – Làm việc tại công ty đa quốc gia
Nếu bạn có kinh nghiệm làm việc ở công ty quốc tế có trụ sở tại Mỹ, visa L-1 cho phép bạn chuyển công tác sang Mỹ (intra-company transfer). Đây là chiến lược phổ biến cho du học sinh trở về nước, làm việc 1–2 năm cho công ty mẹ, rồi được điều chuyển trở lại Mỹ hợp pháp. L-1 còn có thể dẫn tới EB-1C – Thẻ xanh cho quản lý điều hành quốc tế.
EB-2 & EB-2 NIW – Lộ trình thẻ xanh không phụ thuộc visa tạm
EB-2 (PERM) là diện định cư lao động dành cho người có bằng thạc sĩ trở lên và có nhà tuyển dụng sẵn sàng bảo lãnh lâu dài. Trong khi đó, EB-2 NIW (National Interest Waiver) cho phép tự nộp đơn (self-petition) nếu ứng viên chứng minh được công việc của mình mang lại lợi ích quốc gia cho Hoa Kỳ. Ví dụ trong y tế, công nghệ, năng lượng sạch, giáo dục hay nghiên cứu.
Ưu điểm:
- Không cần H-1B;
- Có thể nộp trực tiếp từ tình trạng F-1/OPT;
- Hướng đến thường trú nhân vĩnh viễn (Green Card).
Lưu ý: USCIS đánh giá khắt khe hồ sơ NIW – cần minh chứng thực về năng lực, nghiên cứu, thư giới thiệu, và tác động quốc gia.
O-1 Visa – Dành cho nhân tài xuất sắc
Nếu bạn có thành tích nổi bật trong học thuật, nghiên cứu, startup, hay nghệ thuật, visa O-1 (Extraordinary Ability) là lựa chọn mạnh mẽ. Dù tiêu chuẩn cao, O-1 không bị giới hạn số lượng hàng năm và thường được xét nhanh hơn. Đây cũng là bước đệm để xin thẻ xanh EB-1A (Extraordinary Ability Green Card) – con đường dành cho các cá nhân ưu tú trong lĩnh vực chuyên môn.
Chiến lược định cư thực tế cho sinh viên Việt Nam
Bước 1: Tối ưu thời gian OPT/STEM OPT
- Nộp hồ sơ OPT ngay khi đủ điều kiện.
- Nếu học ngành STEM, xin STEM Extension 24 tháng để kéo dài thời gian hợp pháp và chuẩn bị hồ sơ lâu dài.
Bước 2: Đánh giá lộ trình cá nhân
- Nếu muốn đi theo hướng học thuật → Cap-exempt H-1B.
- Nếu có thành tích nghiên cứu → EB-2 NIW hoặc O-1.
- Nếu có nhà tuyển dụng cam kết lâu dài → EB-2 (PERM).
- Nếu có tiềm lực tài chính → EB-5 hoặc E-2.
Bước 3: Làm việc với luật sư di trú giàu kinh nghiệm
Một chiến lược định cư thành công không chỉ là chọn đúng visa, mà còn là biết khi nào nộp, kết hợp thế nào giữa các tình trạng thị thực (status) để tránh rủi ro bị gián đoạn.
Kết luận
Chính sách mới của DHS là lời cảnh báo và cũng là cơ hội cho những ai thật sự nghiêm túc với hành trình định cư Mỹ. Trong bối cảnh chính sách lao động và di trú ngày càng cạnh tranh, người thành công không phải là người may mắn trong lottery, mà là người có chiến lược chuẩn bị sớm, đa dạng hóa lựa chọn và hiểu sâu luật di trú.
