Mỹ xem xét chính sách một quốc tịch: Thay đổi lớn dưới thời Trump

Trong nhiều thập kỷ, Hoa Kỳ là điểm đến của những người tìm kiếm tự do, cơ hội và một hệ thống nhập cư tương đối linh hoạt. Dù đã nổi tiếng với các cuộc kiểm tra an ninh kỹ lưỡng, Mỹ vẫn là quốc gia có tư tưởng cởi mở đối với người nhập tịch, thậm chí chấp nhận song tịch (dual citizenship) dưới cách tiếp cận “không khuyến khích nhưng mặc nhiên cho phép”.

Thế nhưng, bước sang năm 2025 dưới nhiệm kỳ mới của Tổng thống Donald Trump, chính sách di trú chứng kiến một loạt thay đổi sâu rộng: siết vetting, tái kiểm tra an ninh, hạn chế người từ các quốc gia “high-risk”, giảm thời hạn EAD từ 5 năm xuống còn 18 tháng, mở rộng vetting mạng xã hội…

Và gần đây, một đề xuất gây chú ý đặc biệt bắt đầu xuất hiện trong các tuyên bố, báo cáo và định hướng chính sách: Mỹ sẽ chuyển sang xu hướng yêu cầu “một quốc tịch” (single citizenship policy), hoặc ít nhất là giới hạn tối đa song tịch cho những người nhập tịch.

Đề xuất này không chỉ ảnh hưởng đến việc nhập quốc tịch Mỹ mà còn định hình lại toàn bộ tư duy về “trung thành – allegiance”, an ninh quốc gia và quyền lợi của hàng triệu người nhập cư hợp pháp.

Mỹ đang hướng đến điều gì khi đề cập đến “một quốc tịch”?

Điều mà giới phân tích gọi là “single citizenship policy” không nhất thiết có nghĩa là Mỹ sẽ ban hành luật buộc tất cả người dân chỉ được giữ đúng một quốc tịch.

Thay vào đó, đề xuất này đang đi theo ba hướng:

1. Siết quyền song tịch đối với người nhập tịch mới.
2. Áp dụng yêu cầu trung thành tuyệt đối (strong allegiance requirement).
3. Xem xét hạn chế song tịch đối với những người làm trong lĩnh vực nhạy cảm (công nghệ cao, an ninh – quốc phòng, chính phủ).

Nói cách khác, Mỹ muốn tách bạch rõ ràng:

• “Ai là công dân Mỹ hoàn toàn?”
• “Ai là người giữ quốc tịch Mỹ chỉ để hưởng lợi?”

Đây là câu hỏi cốt lõi mà chính quyền Trump đang đặt ra khi tái cấu trúc chính sách nhập cư.

Lý do xuất hiện đề xuất “một quốc tịch”

Hầu hết các thay đổi di trú gần đây đều liên quan đến vấn đề an ninh quốc gia (national security risk). Việc hạn chế song tịch hợp lý hóa được bằng ba nhóm rủi ro:

Rủi ro từ các quốc gia “high-risk”

Chính quyền Trump 2025 đã áp hạn chế với công dân từ 19 nước có mức độ rủi ro cao. Ngoài việc:

• Hạn chế cấp visa;
• Tạm dừng phê duyệt thẻ xanh;
• Rà soát lại cả hồ sơ đã được phê duyệt sau 2021.

Chính quyền còn nhấn mạnh đến rủi ro “dual allegiance” – tức một người tuy sống ở Mỹ nhưng vẫn chịu ảnh hưởng của quốc gia gốc.

Trong bối cảnh đó, dual citizenship bị xem như “khoảng mờ” mà đối tượng nguy cơ có thể lợi dụng.

Khó khăn trong vetting và intelligence screening

Đa quốc tịch khiến quá trình kiểm tra an ninh gặp nhiều thách thức:

• Hồ sơ phân tán ở nhiều quốc gia.
• Khó đánh giá mức độ trung thành (allegiance).
• Dễ bị cơ quan nước ngoài gây sức ép hoặc tuyển dụng (foreign interference).

Một người mang 2–3 quốc tịch có thể:

• Di chuyển tự do qua nhiều hệ thống pháp luật.
• Sử dụng một hộ chiếu để che giấu di chuyển từ hộ chiếu còn lại.
• Lợi dụng kẽ hở thông tin giữa hai quốc gia.

Đây là điều khiến các cơ quan tình báo Mỹ ngày càng lo ngại.

Xem thêm: Chính sách di trú Mỹ 2025 dưới thời Trump: Vetting sâu, EAD rút ngắn, eligibility siết chặt

Định vị lại ý nghĩa của “naturalization”

Nhập tịch Mỹ không chỉ là một thủ tục – nó là tuyên bố trung thành tuyệt đối với Hiến pháp Hoa Kỳ. Tuy nhiên, song tịch đôi khi tạo ra “khoảng xám” về:

• Nghĩa vụ quân sự
• Nghĩa vụ thuế
• Quan hệ chính trị
• Tính nhất quán trong quyền lợi công dân

Chính quyền muốn khẳng định lại: “Nếu bạn đã chọn trở thành công dân Mỹ, bạn phải đặt Mỹ lên trên hết.”

Mỹ sẽ áp dụng chính sách “một quốc tịch” như thế nào?

Đến thời điểm hiện tại, đề xuất này vẫn đang hình thành, nhưng có thể triển khai theo ba kịch bản:

Kịch bản 1 – Yêu cầu người nhập tịch từ bỏ quốc tịch gốc

Đây là mô hình hiện có ở:

• Nhật Bản
• Singapore
• Áo
• Hà Lan (với một số ngoại lệ)

Nếu Mỹ áp dụng, người nhập tịch có thể buộc phải:

• Đệ trình giấy xác nhận từ bỏ quốc tịch gốc
• Ký cam kết trung thành duy nhất với Hoa Kỳ
• Cập nhật USCIS khi nhận thêm quốc tịch khác

Kịch bản này sẽ tạo ảnh hưởng rất mạnh đến cộng đồng người Việt và người châu Á.

Kịch bản 2 – Giữ song tịch nhưng áp “trung thành tuyệt đối” (strong allegiance oath)

Đây là kịch bản mềm hơn, vẫn cho phép:

• Giữ quốc tịch gốc
• Nhưng phải cam kết không phục vụ chính phủ nước ngoài
• Không tham gia tổ chức chính trị bị giám sát
• Không sử dụng hộ chiếu thứ hai trong các tình huống liên quan đến an ninh hoặc pháp lý ở Mỹ

Đây có thể là hướng dễ được Quốc hội chấp thuận hơn.

Kịch bản 3 – Áp dụng giới hạn song tịch theo nhóm ngành nghề

Mỹ có thể áp dụng hạn chế với các nhóm:

• Kỹ sư AI, robotics, quantum computing
• Chuyên gia làm việc với dữ liệu nhạy cảm
• Nhân viên chính phủ hoặc nhà thầu quốc phòng
• Cá nhân đến từ các nước bị giám sát cao

Điều này tương tự chính sách của Anh, Canada, Úc đối với nhân viên an ninh.

Ai bị ảnh hưởng nhiều nhất?

Người đang chuẩn bị nhập tịch

Đây là nhóm chịu tác động trực tiếp:

• Phải tính toán lại việc giữ quốc tịch gốc
• Có thể cần chuẩn bị giấy tờ từ bỏ quốc tịch
• Hồ sơ nhập tịch bị vetting kỹ hơn

Nhà đầu tư định cư (EB-5, EB-1C)

Nhà đầu tư thường mong muốn:

• Giữ hộ chiếu Việt Nam để thuận lợi kinh doanh
• Có quốc tịch Mỹ để con cái học hành, hưởng phúc lợi

Nếu chính sách “một quốc tịch” áp dụng:

• Họ phải cân nhắc yếu tố sở hữu doanh nghiệp ở Việt Nam
• Cần chuẩn bị hồ sơ tài chính minh bạch hơn
• Rủi ro vetting tài chính & quan hệ quốc tế tăng mạnh

Tuy nhiên điểm tích cực: Việt Nam không nằm trong danh sách “high-risk”, nên rủi ro thấp hơn đáng kể.

Người trong ngành công nghệ cao

Đây là nhóm Mỹ theo dõi sát nhất. Vì:

• Ngành AI, chip, an ninh mạng mang tính chiến lược
• Nhiều quốc gia đang cạnh tranh ảnh hưởng
• Dual citizenship có thể tạo kẽ hở cho việc đánh cắp công nghệ (tech espionage)

Do đó, nhóm này có thể là đối tượng đầu tiên bị giới hạn song tịch.

Tác động đến người Việt Nam

Nhìn chung, Việt Nam không bị xem là quốc gia có rủi ro an ninh đặc biệt đối với Mỹ, nên đề xuất này:

• Không nhằm vào người Việt
• Nhưng vẫn ảnh hưởng về mặt thủ tục và vetting

Tác động có thể bao gồm:

✔ Thời gian xử lý nhập tịch kéo dài

Vì phải vetting cả nguồn gốc, quan hệ kinh tế, social media.

✔ Có thể phải từ bỏ quốc tịch Việt Nam

Nếu Mỹ yêu cầu “single allegiance”.

✔ Hồ sơ nên minh bạch hơn

Từ tài chính, công việc, nguồn tiền, đến hồ sơ doanh nghiệp.

✔ Con đường nhập tịch trở nên khó đoán

Đặc biệt với người từng sống/làm việc ở nhiều quốc gia.

Khả năng Quốc hội phê duyệt – đây có phải là tương lai không?

Khả năng thông qua phụ thuộc vào:

• Mức độ ủng hộ của Đảng Cộng Hòa (hiện khá cao)
• Phản ứng của Đảng Dân Chủ (có thể phản đối mạnh)
• Phản ứng từ cộng đồng doanh nghiệp công nghệ
• Tác động đến lực lượng lao động kỹ năng cao của Mỹ
• Áp lực từ các sự kiện an ninh toàn cầu

Dù khó trở thành luật bắt buộc từ bỏ quốc tịch, nhưng:

• Các quy định vetting mới
• Oath trung thành mạnh hơn
• Ràng buộc hành chính với người giữ song tịch

… hoàn toàn có thể được áp dụng mà không cần Quốc hội thông qua.

Điều này cho thấy: Mỹ đang chuyển từ “quyền nhập tịch rộng mở” sang “nhập tịch có điều kiện nghiêm ngặt về Allegiance”.

Kết luận

Đề xuất “một quốc tịch” không chỉ là chính sách di trú – nó là phần mở rộng của chiến lược an ninh Mỹ trước thế giới nhiều biến động.

Trong thời Trump 2025, Mỹ đang định hình:

• Một hệ thống di trú kiểm soát chặt chẽ hơn
• Một quy trình vetting đa tầng, đa nguồn dữ liệu
• Một khung pháp lý đề cao trung thành tuyệt đối với Hoa Kỳ

Đối với người Việt Nam, nhìn chung ảnh hưởng không quá tiêu cực, nhưng giai đoạn nhập tịch sẽ yêu cầu:

• Minh bạch hơn
• Kiên nhẫn hơn
• Chuẩn bị chiến lược hồ sơ kỹ lưỡng hơn

Còn đối với nhà đầu tư EB-5, EB-1C và giới chuyên môn cao, đây vừa là thách thức vừa là cơ hội để chứng minh năng lực – đóng góp – sự phù hợp với lợi ích lâu dài của Hoa Kỳ.