“Dự luật to đẹp” (OBBBA) của Tổng thống Donald Trump vừa được Quốc hội Mỹ thông qua hứa hẹn đem lại cú hích cho doanh nghiệp và tăng trưởng, nhưng đồng thời gióng lên hồi chuông cảnh báo với nhiều chương trình an sinh xã hội. Trong khi ông Trump khẳng định: “Chúng ta đã hứa và thực hiện lời hứa. Chúng tôi đã giữ lời”, có những đối tượng rất có thể trở nên thiệt thòi trong bức tranh lớn ấy.
Bối cảnh & lời hứa từ ông Trump
“Dự luật to đẹp” (OBBBA) được Hạ viện Mỹ thông qua ngày 3/7 với tỷ lệ 218 phiếu thuận — 214 phiếu chống, đánh dấu một thắng lợi lập pháp then chốt đầu nhiệm kỳ hai của ông Trump. Khi ký ban hành dự luật tại Nhà Trắng ngày 4/7, ông Trump phát biểu:
“Nước Mỹ đang chiến thắng, chiến thắng và chiến thắng chưa từng thấy.”
Ông cũng nhấn mạnh:
“Chúng tôi đã hứa và thực hiện lời hứa. Chúng tôi đã giữ lời. Đây là chiến thắng của nền dân chủ vào đúng ngày quốc khánh và tôi phải nói rằng mọi người đều rất vui mừng.”
Trước đó, để đối phó những ý kiến phản đối từ nội bộ đảng, ông cũng đăng lên mạng xã hội:
“Với tất cả người đảng Cộng hòa muốn cắt giảm chi phí, trong đó có tôi, hãy nhớ rằng, mọi người vẫn cần tái đắc cử. Đừng quá điên rồ!”
Những lời này không chỉ thể hiện niềm tự tin sâu sắc của ông Trump mà còn là tuyên bố định hướng chính sách rõ ràng: chi tiêu mạnh tay cho quốc phòng, kiểm soát biên giới và cam kết cắt giảm thuế.
Xem thêm: Trump công bố chương trình “Gold Card” thay thế EB-5, thực tế hay chiến lược chính trị?
Ai là người được hưởng lợi từ dự luật?
Doanh nghiệp lớn & ngành công nghiệp
- Các ưu đãi thuế dành cho doanh nghiệp như khấu trừ chi phí thiết bị ngay năm mua được duy trì vĩnh viễn.
- Dự luật cho phép doanh nghiệp khấu trừ chi phí xây dựng nhà máy mới ngay trong năm thực hiện, áp dụng hồi tố cho các dự án từ ngày 19/1/2025 đến trước 1/1/2029.
- Riêng lĩnh vực bán dẫn (chip) được hưởng tín dụng thuế cao để khuyến khích sản xuất nội địa.
Doanh nghiệp nhỏ & cá nhân thu nhập cao
- Dự luật tăng mức khấu trừ thuế cho các doanh nghiệp nhỏ, doanh nghiệp chuyển tiếp (partnership, LLC,…) từ 20% lên 23%.
- Theo phân tích từ Penn Wharton, thu nhập ròng của 20% người thu nhập cao nhất Mỹ sẽ tăng thêm khoảng 13.000 USD/năm sau khi trừ thuế và các khoản chuyển giao.
- Với nhóm “top 0,1%” thu nhập cao nhất, mức tăng được dự kiến lên tới hơn 290.000 USD mỗi năm.
- Người sống tại các bang có thuế cao cũng được lợi: giới hạn khấu trừ thuế bang & địa phương được nâng lên 40.000 USD/năm (áp dụng 5 năm) cho hộ có thu nhập đến 500.000 USD.
- Một điểm “gây chú ý”: khoản khấu trừ thuế dành cho thu nhập từ tiền tip của nhân viên dịch vụ lên đến 25.000 USD; thu nhập làm thêm giờ được khấu trừ đến 12.500 USD.
Những đối tượng chịu thiệt nhiều nhất
Người thu nhập thấp & chương trình an sinh xã hội
- Dự luật đề xuất cắt giảm mạnh đầu tư cho Medicaid — chương trình chăm sóc y tế cho người nghèo đồng thời áp đặt yêu cầu làm việc để tiếp tục hưởng quyền lợi.
- Lần đầu tiên trong 60 năm, người hưởng Medicaid được yêu cầu: làm việc, học nghề hoặc tham gia hoạt động cộng đồng để duy trì quyền lợi.
- Đối với SNAP — chương trình tem phiếu thực phẩm — cha mẹ có con từ 14 tuổi trở lên cũng phải làm việc, tình nguyện hoặc đào tạo nghề để tiếp tục nhận trợ cấp.
- Theo CBO, nhóm người thu nhập thấp dưới 18.000 USD/năm có thể bị giảm 165 USD thu nhập sau thuế và trợ cấp (tương đương ~1,1%).
- Nhóm từ 18.000 đến 53.000 USD có thể chỉ tăng ~30 USD, trong khi nhóm 53.000–96.000 USD có thể tăng ~1.430 USD (~1,8%).
Hệ thống y tế & bệnh viện
- Việc giảm đầu tư vào Medicaid gây áp lực lớn lên bệnh viện, đặc biệt bệnh viện vùng, khi họ phải tự gánh chi phí cho bệnh nhân không có bảo hiểm hoặc chi phí không được hoàn bồi.
- Dù có quỹ 50 tỷ USD hỗ trợ bệnh viện vùng, nhiều bệnh viện cho rằng con số này là không đủ để bù đắp tổn thất.
Rick Pollack, Giám đốc Hiệp hội Bệnh viện Mỹ, cảnh báo:
“Hậu quả thực tế của việc cắt giảm gần một nghìn tỷ USD đối với Medicaid … sẽ gây ra tổn hại không thể khắc phục cho hệ thống chăm sóc sức khỏe …”
Năng lượng sạch & ngành xe điện
- Dự luật loại bỏ ưu đãi thuế cho các dự án năng lượng gió, mặt trời từ năm 2027, gây tác động lớn tới ngành năng lượng tái tạo.
- Tín dụng thuế 7.500 USD cho xe điện sẽ bị chấm dứt từ tháng 9.
- Elon Musk đã công khai chỉ trích dự luật, gọi đó là “sai lầm đáng kinh tởm”.
Ông Trump đáp lại:
“Cách dễ nhất để tiết kiệm ngân sách, hàng tỷ USD, là hủy bỏ các hợp đồng và chính sách trợ giá từ chính phủ cho Elon.”
Tác động vĩ mô & nợ công
- Dự luật được dự báo làm tăng thâm hụt ngân sách liên bang khoảng 3,3 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới.
- Việc thâm hụt gia tăng sẽ kéo theo chi phí lãi suất cao hơn, làm tăng áp lực vay mượn cho chính phủ, doanh nghiệp và người dân.
- Một số nghị sĩ và chuyên gia cảnh báo rằng nếu áp lực nợ công không được kiểm soát, hậu quả lâu dài sẽ là bào mòn khả năng phản ứng của chính phủ với khủng hoảng và chi tiêu cho các vấn đề ưu tiên khác.
Tác động kinh tế & nợ công
- Dự luật được dự báo làm tăng thâm hụt ngân sách liên bang khoảng 3,3 nghìn tỷ USD trong 10 năm tới.
- Việc thâm hụt gia tăng sẽ kéo theo chi phí lãi suất cao hơn, làm tăng áp lực vay mượn cho chính phủ, doanh nghiệp và người dân.
- Một số nghị sĩ và chuyên gia cảnh báo rằng nếu áp lực nợ công không được kiểm soát, hậu quả lâu dài sẽ là bào mòn khả năng phản ứng của chính phủ với khủng hoảng và chi tiêu cho các vấn đề ưu tiên khác.
Lợi ích và thiệt hại của dự luật này là gì?
| Nhóm đối tượng | Lợi ích nổi bật | Rủi ro / thiệt thòi |
|---|---|---|
| Doanh nghiệp lớn & công nghiệp | Khấu trừ thuế mạnh, ưu đãi đầu tư | Ít chịu ảnh hưởng chính sách cắt giảm xã hội |
| Doanh nghiệp nhỏ & cá nhân thu nhập cao | Giảm thuế cá nhân, tăng thu nhập ròng | — |
| Người thu nhập thấp & trung bình | Tác động ít hoặc tiêu cực | Cắt trợ cấp y tế, thực phẩm; khó duy trì quyền lợi Medicaid / SNAP |
| Hệ thống y tế & bệnh viện | — | Giảm hỗ trợ tài chính, tăng áp lực chi phí |
| Năng lượng sạch & xe điện | — | Mất ưu đãi, giảm đầu tư |
| Nợ công & kinh tế vĩ mô | Có thể kích thích tăng trưởng ngắn hạn | Tăng thâm hụt, tăng lãi suất, áp lực trả nợ |
Ông Trump đã cố gắng định vị “dự luật to đẹp” như một chiến thắng lớn, một bước ngoặt trong xây dựng ngân sách và cam kết chính trị. Nhưng thực tế cho thấy, trong khi nhiều nhóm – đặc biệt doanh nghiệp và cá nhân có thu nhập cao được hưởng lợi rõ rệt, những người vốn đã ở “đầu hẻm” trong xã hội Mỹ có thể chịu thiệt thòi nặng nề hơn.
Kết luận
“Đạo luật to đẹp” là đạo luật trọng điểm mà ông Trump dùng để hiện thực hóa nhiều cam kết tranh cử: từ giảm thuế đến tăng chi cho quốc phòng, kiểm soát biên giới, cắt giảm trợ cấp xã hội. Ông không ngần ngại tuyên bố:
“Chúng tôi đã hứa và thực hiện lời hứa. Chúng tôi đã giữ lời.”
Tuy nhiên, so với những lời hứa rực rỡ, thực tế chính sách này mang theo gánh nặng: người thu nhập thấp, hệ thống y tế công và các chương trình an sinh xã hội đang đứng trước nguy cơ bị “bỏ quên”.
